Tim Burton

Σχεδόν κάθε μεγάλος σκηνοθέτης μπορεί να συνδυαστεί με μια ταινία του που τον χαρακτηρίζει. Ο Coppola για παράδειγμα αυτονόητα ίσον με Godfather. Kubrick με Clockwork Orange (δεν είμαι και πολύ φαν τον εξελληνισμένων τίτλων) ακόμα και Spielberg με ΕΤ. Ο Tim Burton όμως, που κατ’ εμέ σίγουρα είναι ένας από τους μεγάλους σκηνοθέτες, χαρακτηρίζεται όχι από μια ταινία του, αλλά από το παράξενο ύφος και προσωπικό του αποτύπωμα που έχει αφήσει σε σχεδόν όλες του τις δουλειές. Ο Tim Burton λοιπόν πριν καταπιαστεί με την σκηνοθεσία υπήρξε ένας αρκετά μέτριος μαθητής με μοναδικό ενδιαφέρον την ζωγραφική και τις ταινίες. Μάλιστα η ζωγραφικές του ικανότητες ήταν τόσο καλές που προσλήφθηκε από την Disney ως animator. Το ανήσυχο πνεύμα του όμως δεν άντεχε την εξαιρετικά βαρετή αυτή δουλειά, μιλάμε για το 1979 έτσι ούτε υπολογιστές ούτε τίποτα, και αποφάσισε να δοκιμάσει την τύχη του στις ταινίες. Στις πρώτες από αυτές ,το Frankenweenie και το Pee-wee's Big Adventure ,έδωσε και τα πρώτα δείγματα γραφής. Η μεγάλη επιτυχία και αναγνώριση όμως ήρθαν όταν το 1988 οι Michael Keaton , Winona Ryder , Gina Davis και Alec Baldwin υπό τις οδηγίες του ξεσάλωσαν στο πιο frantic ghost party που είχε αποτυπωθεί ποτέ σε σελιλόιντ. Ο περιβόητος σκαθαροζούμης ενσαρκωμένος με την κατάλληλη δόση ανεμελιάς και έπαρσης από τον Keaton προκάλεσε σοκ και ενθουσιασμό στις «αθώες ψυχές» των απροετοίμαστων θεατών του. Η ταινία αυτή όπως και αρκετές άλλες του, έπασχε λίγο στην συνοχή, αλλά κέρδιζε πάρα πολλά από τα απίστευτα γκαγκς και τις ατάκες που ξεστόμιζαν οι πρωταγωνιστές. Εδώ πρέπει να γίνει ειδική μνεία στην φύση των ηρώων του Burton. Οι ήρωες του είναι τύποι περιθωριακοί, αυτοί που βλέπεις στο δρόμο και στην καλύτερη περίπτωση γελάς μέσα στα μούτρα τους, ενώ η χειρότερη από αυτές περιλαμβάνει πίσσα, πούπουλα και άλλα ευχάριστα καλούδια σε μια πανδαισία ανθρωπισμού και αδελφοσύνης, κατάλοιπο εκείνης της όμορφης αλλά και άγριας δύσης! Τέλος πάντων, από τον Vincent και τον Σκαθαροζούμη έως τον Ψαλιδοχέρη και τον Icabod Crane όλοι οι ήρωες του Burton είναι από μίζεροι και κομπλεξικοί έως βουτυροπλουσιόπαιδα που το παίζουν τιμωροί του εγκλήματος, λέγε με και Batman, και αδέξιοι χλεχλέδες που στο τέλος εκτός από το να νικάνε ακέφαλους τύπους παίρνουν και το κορίτσι (Cristina Ritchie). Πάρτε έναν έναν τους χαρακτήρες και θα δείτε ότι όλοι μα όλοι έχουν και κάτι το στραβό και μίζερο πάνω τους. Φανερά αγαπημένος του ο Johnny Depp που έχει παίξει σε τρεις ταινίες έχοντας ενσαρκώσει τον κουλό (Edward Scissorhands), τον άσχετο – ψώνιο (Ed Wood) και τον χέστη (Icabod Crane) που στο τέλος είπαμε παίρνει και το κορίτσι όμως! Φυσικά αφιέρωμα σε Tim Burton χωρίς Batman δεν γίνεται και αναφέρομαι στους πρώτους δύο και όχι στα εκτρώματα που ακολούθησαν από κάτι τύπους σαν τον Joel Schumacher. Michael Keaton εδώ πρωταγωνιστής και μπορώ να πω η απόλυτα gothic ατμόσφαιρα. Απίστευτα σκηνικά και σενάριο ειδικά κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του κύριου Burton. Εύκολα ξεχνάει κανείς τις ατάκες του Joker ή του Penguin? Στην εποχή τους, ειδικά το πρώτο έκανε θραύση και σε κριτικές και σε ταμεία. Βεβαίως όταν διαλέγεις για κακούς ,ηθοποιούς όπως ο Jack Nicholson, o Danny DeVito (αγνώριστος) και ο Christopher Walken το αποτέλεσμα σίγουρα θα είναι εντυπωσιακό. Το τεράστιο κεφάλαιο που λέγεται Michelle Pfeiffer δεν είναι του παρόντος να αναλυθεί αλλά σίγουρα η μάυρη δερμάτινη στολή της δίνει υλικό για αρκετή ενασχόληση. Pure magic! Βεβαίως ως γνήσιος παράξενος ο Tim Burton δεν έχει αποφύγει και τις πατάτες. Προσωπικά σε αυτές συγκαταλέγω μόνο το σχετικά πρόσφατο Planet of the apes και όχι το κατά τη γνώμη μου πολύ καλό Mars Attacks! και δικαιολογούμαι. Αρχίζουμε από τα άσχημα , το remake τις κλασικής ταινίας με τον Charlon Heston (ξέρετε αυτόν που ακούει Michael Moore και κόβει πέρα, βλέπε Bowling for Columbine) ήταν πιστεύω η πρώτη και ελπίζω τελευταία καθαρά χολιγουντιανή ταινία του. Ατμόσφαιρα μηδέν, χαρακτήρες τίποτα, σκηνικά κάτι λίγα. Ακόμα και ο χαρακτηριστικός απόκληρος και μίζερος πρωταγωνιστής έλειπε δίνοντας τη θέση του σε έναν mucho Mark Wahlberg που το παίζει ο γαμάω και δέρνω του πλανήτη (κρίμα γιατί τον έχω και αυτόν σε υπόληψη). Ευτυχώς την παρτίδα σώζει λίγο ο Tim Roth όντας πραγματικά εκπληκτικός στο ρόλο του αρχιστράτηγου των πιθήκων. Ελπίζω αυτό το φιάσκο που ονομάσαν ταινία του Burton να βγήκε έτσι επειδή δεν τον αφήσαν να δουλέψει και όχι γιατί δύει το άστρο του. Από την άλλη το Mars attacks! εκτός από εισπρακτική αποτυχία,ήταν όντως και ένα γενικό μπάχαλο. Σίγουρα δεν θα ήθελα να ήμουν παραγωγός σε μια ταινία με τουλάχιστον 10 πρωτοκλασάτα ονόματα που οι μισοί από αυτούς έχουν μέσο όρο εμφάνισης 5 λεπτά. Μιλάμε για την αποθέωση των cameos! Ευτυχώς για τον Burton ο ίδιος ήταν και παραγωγός. Η ιστορία άκρως γελοία όπως βέβαια απαιτούν και οι προδιαγραφές μιας καλής σάτιρας. Σημείωση ότι λίγο καιρό πριν είχε κυκλοφορήσει το eye candy που λέγεται Independence day, όπου οι εξωγήινοι ήταν κάτι κακάσχημα τέρατα που αντικαθιστούσαν πόλεις με κρατήρες. Στην ταινία του Burton βλέπουμε κάτι άθλια, γελοία τερατάκια με επίσης γελοίο περπάτημα να παίρνουν φαλάγγι τον στρατό των ΗΠΑ μόνο και μόνο για να κατατροπωθούν από ένα μουσικό hit του ’30, αγαπημένο κομμάτι της γιαγιάς του πρωταγωνιστή. (Παρένθεση, λίγα λόγια για τον πρωταγωνιστή : άθλιος, φλώρος, φουκαράς αλλά στο τέλος παίρνει την Natalie Portman και φεύγει!). Δυστυχώς η προσπάθεια του να σατιρίσει τις ταινίες καταστροφής συνδυάζοντας στοιχεία b-movie και ειδικών εφέ,δεν αναγνωρίστηκε. Εξού και η χλιαρή μάλλον υποδοχή που έλαβε το αποτέλεσμα. Ένα απωθημένο που του είχε μείνει από την εποχή που δούλευε στην Disney το έβγαλε σχετικά νωρίς ,αναλαμβάνοντας την παραγωγή και το σενάριο του αρκετά περίεργου καρτούν The Nightmare Before Christmas και με το claytoon (χαρακτήρες από πηλό) Vincent. Το Nightmare και καλά προορίζεται για παιδιά αλλά μάλλον φρίκη θα φάνε με τα τερατάκια και την όλη φάση! Ήταν μάλιστα και το εισιτήριο του για την καρέκλα του σκηνοθέτη στο Beatlejuice. Στο Vincent τη φωνή του ήρωα, που ήθελε παρά την θέληση όλων να γίνει σαν τον Vincent Price, την έκανε ίδιος ο Price. Αδικημένη του ταινία θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί το πρόσφατο Sleepy Hollow, όπου ο Burton επιστρέφοντας στην γνωστή του gothic ατμόσφαιρα, μετατρέπει ένα γνωστό παραμύθι σε ένα ανελέητο σόου αποκεφαλισμών. Αν και δεν αγαπήθηκε ιδιαίτερα, ο ακέφαλος καβαλάρης (ενσαρκωμένος «ακέφαλα» βεβαίως από τον μεγάλο Christopher Walken) είναι χαρακτηριστικό «παιδί» του Burton. Ίσως το μελανό της σημείο που έδωσε πάτημα στους αμφισβητίες της, να ήταν το γεγονός ότι ο Burton πειραματίστηκε αφαιρώντας σχεδόν ολοκληρωτικά το κραυγαλέο χιούμορ που χαρακτήριζε τις μέχρι τότε ταινίες του. Ο Icobod σίγουρα ήταν ο γκαφατζής τυπάκος που θα μας έκανε να γελάσουμε, αλλά αυτό του το χαρακτηριστικό ο Burton επέλεξε να μην το κινηματογραφήσει, αλλά να μας αφήσει να το φανταστούμε. Ίσως μια από τις πιο άγνωστες ταινίες του να είναι το Ed Wood. Γυρισμένη ασπρόμαυρη, η ταινία ξετυλίγει την πραγματική ιστορία του ομώνυμου ήρωα. Ενσαρκωμένος ιδανικά από τον Depp, o Wood αποκαλύπτει τόσο το μέγεθος του ταλέντου του (ανύπαρκτο! Θεωρείται ο χειρότερος σκηνοθέτης που υπήρξε ποτέ!) όσο και τις παραξενιές του χαρακτήρα του (του άρεσε να ντύνεται με γυναικεία ρούχα!). Βεβαίως οι ταινίες του (Plan 9 from outer space, Glen or Glenda? και άλλες) θεωρούνται πλέον απόλυτα cult. Στην πραγματικότητα όμως, η ταινία αποτελεί φόρο τιμής ,όχι μόνο στον κύριο Wood ως αλληλεγγύη παραξενιάς, αλλά κυρίως στο πρόσωπο του Bela Lugosi και στην βιομηχανία των b-movies που άνθησε την δεκαετία του ’50. O Lugosi, ο πιο γνωστός αναμφισβήτητα Κόμης Δράκουλας μαζί με τον Christopher Lee, πρωταγωνίστησε σε πολλές τέτοιες ταινίες. Ο Wood τον ανακαλύπτει στα τελευταία του χρόνια, προσφέροντας του την ευκαιρία να ξεφύγει από την παρακμή του γυρίζοντας το κινηματογραφικό κύκνειο άσμα του. Η ιδιότυπη σχέση «πατέρα – γιου» που αναπτύσσεται μεταξύ τους, σκιαγραφείται με θαυμαστό τρόπο από τον Burton. Πιθανώς ο ίδιος να έβαζε τον εαυτό του στη θέση του Wood, όντας θαυμαστής του Lugosi. Η καινούργια ταινία του, που είναι βέβαιως περιττό να πω ότι την περιμένω πως και πως είναι το Big Fish. Τόσο το καστ (McGregor, Finney, Crudup, Lange, DeVito) όσο και το σενάριο (οι απίστευτα διογκωμένες με ψέματα ιστορίες ενός τύπου στον γιό του) προϊδεάζουν για κάτι πραγματικά καλό. Ιδομεν τον γενάρη που θα κυκλοφορήσει. Η μαγεία στις ταινίες του είναι η ιδιαίτερη σκηνοθετική του ματιά, που μετατρέπει απλά σενάρια σε οπτικοακουστικά όργια. Δύσκολα κάποιος άλλος σκηνοθέτης θα μπορούσε αρχίζοντας με τόσα λίγα να φτιάξει τέτοιες ταινίες. Ίσως να μπορεί να χαρακτηριστεί σκοτεινός παραμυθάς, αφού οι ιστορίες του μοιάζουν βγαλμένες από τα παραμύθια γιαγιάδων με αρκετή δόση ψυχεδέλειας όμως! Αυτό που θα ήθελε να ήταν ο γνωστός παραμυθάς Spielberg αλλά δεν τόλμησε ποτέ να γίνει! Το να είσαι τόσο διαφορετικός και τόσο παράξενος, συνήθως αποτελεί καλό σημάδι ότι η βιομηχανία του Hollywood θα σε απορρίψει. Ευτυχώς την εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα, που αποτελεί ο Tim Burton, υπάρχει η δυνατότητα να την απολαμβάνουμε. Ελπίζω μόνο ο ίδιος να μην κάνει μια στροφή προς το πιο συμβατικό σινεμά για χάρη των στούντιο και του box office, αλλά να παραμείνει πιστός σε αυτό το ιδιόρρυθμο και θαυμαστό όραμά του. Μηνόγιαννης Αλέξανδρος