Salvador Dali

Κάθε πρωί που ξυπνάω, βιώνω ένα υπέροχο συναίσθημα χαράς -τη χαρά να είμαι ο Σαλβαντόρ Νταλί- και αναρωτιέμαι σε έκσταση: «Τι όμορφα πράγματα θα καταφέρει σήμερα ο Σαλβαντόρ Νταλί;» Όταν πρωτοαντίκρυσα πίνακά του, ήμουν τελείως ανυποψίαστος για αυτό που θα έβλεπα -και κυρίως για την αλυσιδωτή αντίδραση σκέψεων και συναισθημάτων που θα μου προκαλούσε. Τώρα, βέβαια, υποψιάζομαι πως και άλλοι πολλοί έχουν βρεθεί στη θέση μου. Πολλοί που θα αναρωτήθηκαν τι ακριβώς απεικονιζόταν εκεί μέσα (στον πίνακα δηλαδή) και τι μυαλό κρυβόταν πίσω από αυτό (μεγαλοφυές; παρανοϊκό ίσως;). Ο ίδιος χαρακτήριζε τα έργα του "φωτογραφίες ονείρων ζωγραφισμένες στο χέρι" και ορκιζόταν πως δεν ήταν καθόλου τρελός. Ας δούμε λοιπόν μερικά στοιχεία από την ιστορία της εκκεντρικής αυτής προσωπικότητας, που άφησε έντονη τη σφραγίδα της στην Τέχνη του 20ού αιώνα (θα συναντήσετε κι άλλες φράσεις κλισέ, προειδοποιώ). Ο Salvador Felipe Jacinto Dali γεννήθηκε το 1904 στις Φιγκέρας της Ισπανίας. Το όνομα "Salvador" το πήρα από τον αδερφό του, ο οποίος πέθανε 9 μήνες πριν τη γέννηση του "δικού μας" Dali. Οι γονείς του πίστευαν ότι ο νέος τους γιος ήταν μετενσάρκωση του προηγούμενου, γι' αυτό και του έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα στα παιδικά του χρόνια Η αντίληψη αυτή, όμως, φαίνεται πως επηρέασε το μικρό Σαλβαντόρ, σε σημείο να πιστεύει πως στο σώμα του ζούσε κατά κάποιο τρόπο και ο νεκρός αδερφός (θυμηθείτε το αργότερα αυτό). Σύμφωνα και με τον ίδιο, σε αυτή τη φάση της ζωής του δημιουργήθηκαν στο μυαλό του περίεργες εικόνες σήψης και αποσύνθεσης (π.χ. έντομα που σαπίζουν). Οι πρώτες καλλιτεχνικές επιρροές ήρθαν από τον Ramon Pichot, ζωγράφο και οικογενειακό φίλο, ο οποίος ενθάρρυνε την ενασχόληση το Dali με την ζωγραφική. Ο Dali απέκτησε δικό του στούντιο στο σπίτι και πήρε την πρώτη επίσημη εκπαίδευση από τον Juan Nunez. Τα πρώτα έργα του απεικονίζουν το τοπίο της περιοχής του και τα εκθέτει για πρώτη φορά το 1917, σε ηλικία 13 ετών. Το 1922 εισάγεται στην Ακαδημία του Σαν Φερνάντο, στη Μαδρίτη. Τότε γνωρίζει τους Louis Bunuel και Federico Garcia Lorca και την ίδια περίοδο ασχολείται με τον κυβισμό. Ο Dali αποβάλλεται από την Ακαδημία, λίγο πριν το τέλος της φοίτησής του, καθώς αρνείται να συμμετάσχει στις τελικές εξετάσεις. (Όταν έμαθε πως το θέμα εξέτασης ήταν το Raphael ισχυρίσθηκε πως γνώριζε περισσότερα από τους καθηγητές τους). Ο Dali όμως ήταν πολύ ... σκληρός για να πεθάνει από τη στεναχώρια του Αντί γι' αυτό, ταξιδεύει πολύ και γνωρίζει τον Picasso στο Παρίσι. Το 1929 αποτελεί χρονιά-ορόσημο για τον Σαλβαντόρ Νταλί. Πρώτον, διότι γνωρίζει τη γυναίκα της ζωής του, τη Gala Elouard. Και δεύτερον, διότι εντάσσεται στους Σουρεαλιστές του Παρισιού. Είναι τότε που με το φίλο του Louis Bunuel γυρίζουν το φιλμ "Ένας Ανδαλουσιανός Σκύλος". Και είναι τότε που ξεκινά η ξέφρενη πορεία του προς την κορυφή. Τα έργα που εκθέτει τον φέρνουν αρχικά πιο κοντά στους Σουρεαλιστές, αλλάζουν και διαμορφώνονται όμως ταχύτατα και με ένα πολύ προσωπικό ύφος. Τελικά, το 1934, ο Salvador Dali εγκαταλείπει τους Σουρεαλιστές καθώς τον ενοχλεί η υποστήριξη που δείχνουν προς τις μαρξιστικές ιδέες και δεν τον εκφράζουν οι νέες τους τάσεις. Έχει αναπτύξει μια προσωπική μέθοδο αντίληψης της πραγματικότητας την οποία και μεταφέρει στους πίνακές του, τη λεγόμενη "Παρανοϊκή - Κριτική Μέθοδο Μετασχηματισμού". Ο ίδιος την αναφέρει και ως "παράλογη γνώση" ή "εκφραστική έκσταση". Ήταν ένας τρόπος να αποκτά υπόσταση το παράλογο ή το μη πραγματικό. Για να το πούμε πιο απλά ήταν μια διαδικασία με την οποία ο καλλιτέχνης έβρισκε νέους τρόπους να βλέπει τον κόσμο γύρω του. Και στηριζόταν στην ικανότητα του καλλιτέχνη να προσλαμβάνει διαφορετικές παραστάσεις μέσα από το ίδιο εικονικό πλαίσιο Όλοι μας έχουμε εφαρμόσει τη μέθοδο αυτή, όταν κοιτάζουμε τα σύννεφα και βλέπουμε διάφορα πρόσωπα και αντικείμενα να σχηματίζονται. Ο Dali, αν και δεν ήταν παρανοϊκός, κατάφερνε να σκέφτεται και να φαντάζεται πράγματα παρανοϊκά ή μη συμβατικά με το συνήθη τρόπο αντίληψης, χωρίς να χρησιμοποιεί ναρκωτικές ουσίες και ελέγχοντας αυτήν την "προσομοίωση παράνοιας". Έχοντας μεταβεί στις ΗΠΑ με την Gala στις αρχές τους 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, ο Dali επιστρέφει στην Ευρώπη το 1948. Η Gala τον πείθει ότι τα όσα έχει καταφέρει ως Σουρεαλιστής δεν είναι τίποτα μπροστά στις αληθινές δυνατότητές του. Έτσι, και με την προτροπή της συντρόφου του, ο Dali δουλεύει πάνω στο προσωπικό του στυλ και την τεχνική του, ώστε να φτάσει να γίνει κλασικός. Γύρω στα 1950, επηρεασμένος από τη ρίψη της ατομικής βόμβας, ο Dali αναπτύσσει τις αρχές του "Πυρηνικού Μυστικισμού" μέσω του οποίου εκφράζει έναν εκλεπτυσμένο συνδυασμό όλων των καλλιτεχνικών και φιλοσοφικών του επιρροών. Υποστηρίζει πως η επιστήμη σύντομα θα λύσει το μυστήριο της ζωής και πως η βάση της ζωής θα αποδειχθεί σπειροειδής (σύμπτωση; - λίγο αργότερα οι Watson και Crick εκδίδουν τις εργασίες τους πάνω στο DNA.). Κατά τη δεκαετία του '60 πειραματίζεται με την Pop Art και τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό, για να καταλήξει στη στερεοσκοπική ζωγραφική και τα ολογράμματα της δεκαετίας του '70. Το 1970 χωρίζει με τη Gala. Της χαρίζει έναν πύργοτου για να διαμένει και την επισκέπτεται μόνο μετά από γραπτή της πρόσκληση. Η Gala, σύντροφος και μούσα του Dali, πεθαίνει το 1982. Τότε ουσιαστικά σταματάει και το έργο του. Ο Dali ζει τα τελευταία του χρόνια σ' ένα δωμάτιο δίπλα στο Μουσείο του. Πεθαίνει το 1989 και θάβεται μέσα στο μουσείο, περιβαλλόμενος από την τέχνη που δημιούργησε. Ένα βασικό στοιχείο πολλών έργων του Dali είναι η νεκροφιλία (γιακ! εδώ μπορείτε να αηδιάσετε λίγο). Ο ίδιος δεν είχε πρόβλημα να το παραδεχθεί και ισχυριζόταν πως την είχε ξεπεράσει. Σε πολλούς πίνακές του απεικονίζονται νεκρά πρόσωπα, κρανία και πτώματα ζώων - ενώ η εικόνα των μυρμηγκιών που καταβρόχθισαν μια νεκρή νυχτερίδα εμφανίζεται πολύ συχνά. Θα αναφερθούμε εδώ σχετικά, σε μια πολύ γνωστή ταινία του Dali. Μιλάμε για τον "Ανδαλουσιανό Σκύλο". την πρώτη σουρεαλιστική ταινία. Γυρίστηκε το 1928 από τον Dali και το φίλο του Louis Bunuel. Μια σκηνή στην αρχή της ταινίας δείχνει ένα μάτι να κόβεται σε φέτες. Μια άλλη δείχνει ένα κουφάρι σε αποσύνθεση και στο φιλμ εμφανίζονται επίσης δύο νεκροί γάιδαροι να ξεπροβάλλουν από την κορυφή ενός πιάνου. Γενικά η ταινία περιέχει σκηνές που μένουν αξέχαστες. Το σχόλιο του δημιουργού: «μια απελπισμένα παθιασμένη έκκληση στο φόνο». Το 1989, χρονιά θανάτου του Salvador Dali, ένα ροκ συγκρότημα, οι Pixies, με το δικό τους χαρακτηριστικά παθιασμένο και σκληρό ύφος τραγουδάνε το "Debaser", εμπνευσμένο από τον "Ανδαλουσιανό Σκύλο" - οι συνειρμοί δικοί σας: Got me a movie I want you to know Slicing up eyeballs I want you to know Girlie so groovy I want you to know Don't know about you But I am un chien andalusian Wanna grow, Up to be, Be a DEBASER Μιχάλης Μαθιουδάκης